تسبیحات حضرت زهرا(س) ذکری شامل ۳۴ بار الله اکبر، ۳۳ بار الحمدلله و ۳۳ بار سبحان الله. بنابر روایات، این ذکر را پیامبر(ص) به حضرت زهرا(س) آموخت. در منابع حدیثی، روایات فراوانی درباره اهمیت تسبیحات حضرت زهرا(س) پس از نمازهای واجب روزانه آمده و جزو مشهورترین تعقیبات شمرده می‌شود و امام باقر(ع) آن را مصداق یاد خدا و ذکر کثیر دانسته است.
آموختن تسبیحات به حضرت زهرا(س)
بر اساس روایتی که از زبان امیرالمؤمنین در منابع شیعی ثبت شده است، این ذکر را پیامبر به حضرت زهرا(س) آموزش داد. طبق این روایت، حضرت زهرا(س) که از زیادی کارهای روزانه به سختی افتاده بود، قصد داشت از پدرش خادمی برای خانه بخواهد، اما پیامبر در پاسخ به درخواست وی، این تسبیح را به ایشان آموخت و آن را از هر خادمی بالاتر دانست و حضرت زهرا(س) از آموختن این تسبیح خرسند شد.[۱]
گفته شده چون فاطمه(س) سبب تشریع این تسبیح بود، این تسبیح به حضرت زهرا(س) منسوب شد.[۲]
شرایط و احکام تسبیحات
تسبیحات حضرت زهرا(س) پس از هر نماز (واجب یا مستحب) مستحب است اما ذکر آن پس از نماز صبح مستحب مؤکد است.[۳] چنان‌که از متون روایی شیعه بر می‌آید گفتن تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها شرایطی دارد:
- حفظ و رعایت ترتیب اذکار و تعداد هر ذکر؛ (اول الله‌اکبر ۳۴ بار، الحمدلله ۳۳ بار و بعد سبحان‌الله ۳۳ مرتبه)؛ جایز است ذکر سبحان الله جلوتر از ذکر الحمد لله گفته می‌شود، ولی بهتر آن است که ذکر الحمد لله جلوتر گفته شود.
- حضور قلب و توجه معنوی در هنگام تسبیح؛
- آغاز کردن ذکر تسبیح بلافاصله پس از پایان نماز و بدون برهم زدن حالت نماز و انجام کاری دیگر؛
- رعایت موالات بین اجزای تسبیح به معنای فاصله نیانداختن بین اذکار و قطع نکردن تسبیح با کاری دیگر.[۴]
- بناگذاشتن بر کمتر در صورت شک در تعداد تسبیحات. [۵]
- گفتن یک بار لا اله الا الله پس از تسبیحات. [۶]
اهمیت تسبیحات در روایات
در منابع حدیثی، روایات متعددی در باب اهمیت تسبیحات حضرت زهرا(س) نقل شده است:
- ابو هارون مکفوف می‌گوید: امام صادق(ع) به من فرمود: ای ابو هارون، ما کودکان خود را همان‌گونه که به نماز فرمان می‌دهیم به تسبیح حضرت زهرا(س) نیز امر می‌کنیم. پس بر این ذکر مداومت کن. زیرا هر بنده‌ای بر آن مداومت کند، تیره‌بخت نمی‌شود.[۷]
- امام باقر(ع) فرمود: هر کس تسبیح حضرت زهرا(ع) را بگوید سپس طلب آمرزش کند آمرزیده خواهد شد. این تسبیح به زبان یک صد مرتبه است ولی در میزان عمل یک هزار تسبیح به‌شمار می‌رود، و شیطان را دور می‌کند، و خداوند رحمان را خشنود می‌سازد.[۸]
- از امام باقر(ع) روایت شده است: از جهت حمد و ذکر، خدا با چیزی بهتر از تسبیح حضرت فاطمه زهرا(س) عبادت نشده است. اگر عملی بهتر از آن بود، پیامبر خدا آن را به زهرا(س) عطا می‌کرد.»[۹]
- از امام صادق(ع) روایت شده است: هر کس پس از نماز واجب، با تسبیح فاطمه(س) صد بار به تسبیح خدا بپردازد، و به دنبال آن یک بار «لا اِلهَ اِلَّا الله» بگوید، آمرزیده می‌شود.»[۱۰][یادداشت ۱]
- در حدیث دیگری از آن حضرت روایت شده است: تسبیح فاطمه زهرا(س) هر روز بعد از هر نماز، از هزار رکعت نماز در هر روز، نزد خدا محبوب‌تر است.»[۱۱]
- از امام صادق(ع) روایت شده است: هر کس بعد از نماز واجب، پیش از به هم خوردن حالت جلوس تشهد و سلام و قبل از رفتن سراغ کاری دیگر، تسبیح فاطمه زهرا(س) بگوید، خداوند او را می‌آمرزد.»[۱۲]
- محمد بن مسلم ثقفی کوفی نقل کرده است که امام باقر(ع) فرمود: تسبیح حضرت فاطمه (س) مصداق همان ذکر کثیر است که خدای متعال در قرآن به آن، فرمان داده است تا او را فراوان یاد کنیم.[۱۳]
- ذکر تسبیح حضرت زهرا(س) پیش از خواب در روایات متعددی توصیه شده است.[۱۴]
تسبیحات و تربت شهید
نقل شده است که حضرت فاطمه(س) بعد از آنکه دستور تسبیحات معروف را از رسول اکرم(ص) دریافت کرد، در ابتدا، رشته‌ای از پشم تابیده آماده کرد و به عدد تسبیحات به آن گره زد و با دست خویش آن را می‌چرخاند و تکبیر و تسبیح و تحمید می‌گفت تا اینکه عمویش حمزة بن عبدالمطلب شهید شد، پس حضرت فاطمه از تربت قبر او خاک برداشت و تسبیح ساخت و با آن تسبیح می‌گفت، و مردم نیز چنان کردند و چون سیدالشهداء شهید شد، مردم از تربت او -که فضیلت بیشتری دارد- تسبیح ساختند و با آن به ذکر پرداختند.[۱۵]مرتضی مطهری بعد از ذکر این واقعه تاریخی می‌گوید این عملکرد حضرت فاطمه(س) معنادار است یعنی بر ارزش و اهمیت شهید دلالت می‌کند.[۱۶]
پانویس
- صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۲۰.
- محقق حلی، المعتبر فی شرح المختصر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۴۸؛ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، مؤسسه آل البیت(ع)، ج۳،ص۲۶۵.
- اکبری، «احکام و نکته‌هایی درباره حضرت زهرا»، ص۴۱.
- اکبری، «احکام و نکته‌هایی درباره حضرت زهرا»، ص۴۱.
- یزدی طباطبایی، العروة الوثقی، الناشر مكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۲، ص۱۹۱.
- حر عاملی، وسائل الشیعه، مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث ـ قم، ج۶، ص۴۴۰.
- صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۳۱۵.
- صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۳۱۵.
- حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۳ق، ابواب تعقیب، باب ۹، ح۱، ج۴، ص۱۰۲۴.
- حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۳ق، ابواب تعقیب، باب۷، حدیث۳، ج۴، ص۱۰۲۱.
- حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۳ق، ابواب تعقیب، باب ۹، حدیث۲، ج۴، ص۱۰۲۴.
- حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۳ق، ابواب تعقیب، باب ۷، حدیث۴، ج۴، ص۱۰۲۲.
- “تَسبیحُ فاطِمَةَ مِن ذِکرِ اللهِ الکَثیرِ الَّذی قالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: اذْکُرُوا اللهَ ذِکْراً کَثِیراً.” سوره احزاب، ۴۱. نوری، مستدرک الوسائل، الناشرمؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، ـ قم ج ۵ ص ۳۶ ح ۵۳۰۵.
- حر عاملی، وسایل الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۰۲۵
- ان فاطمة علیها السلام کانت مسبحتها من خیط من صوف مفتل معقود علیه عدد التکبیرات، فکانت بیدها علیها السلام تدیرها، تکبر و تسبح إلی أن قتل حمزة بن عبد المطلب علیه السلام، فاستعملت تربته وعملت التسابیح فاستعملها الناس. فلما قتل الحسین علیه السلام وجدد علی قاتله العذاب عدل بالامر علیه، فاستعملوا تربته لما فیها من الفضل والمزیة.الشیخ المفید، المزار، تحقیق سید محمدباقر ابطحی، ص١٥٠. کتابخانه مدرسه فقاهت
- مطهری، شهید(قیام و انقلاب مهدی (ع) مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج٢٤، ص٤٧٤.
یادداشت
- ↑ منظور از صد بار تسبیح خدا با تسبیح فاطمه این است که تسبیحات حضرت فاطمه که شامل ۳۴ الله اکبر و ۳۳ الحمدلله و۳۳ سبحان الله است مجموعه‌اش صد عدد می‌شود وبه همه آنها تسبیح گفته شده است.
منابع
- اکبری، محمود، «احکام و نکته‌هایی درباره حضرت زهرا»، مجله مبلغان، شماره ۴۴، شهریور ۱۳۸۲ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، تحقیق وتصحیح عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ پنجم، ۱۴۰۳ق-۱۹۸۳م.
- شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المزار، سایت کتابخانه مدرسه فقاهت.
- صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، محقق علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه محمد رضا انصاری محلاتی، قم، نشرنسیم کوثر، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- علامه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، بی‌تا.
- محقق حلی، نجم الدین جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، قم، مؤسسه سید الشهداء(ع)، چاپ اول، 1407ق.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۹۰ش.
- نوری، حسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسة آل البیت(ع).
- یزدی طباطبایی، محمدکاظم، العروة الوثقی، الناشر مكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، بی تا، بی جا.
