یک متا-آنالیز اخیر که در مجله Aging Clinical and Experimental Research منتشر شده است، نشان می‌دهد که خوردن ماهی ممکن است به محافظت در برابر افت شناختی، زوال عقل و بیماری آلزایمر کمک کند. این مطالعه نشان داد که افرادی که گزارش کردند که بیشترین ماهی را مصرف می‌کنند، در مقایسه با کسانی که کمترین میزان ماهی را می‌خورند، کمتر احتمال داشت که به اختلالات یا کاهش شناختی دچار شوند. با این حال، نتایج برای کاهش شناختی قوی‌تر بود و تحقیقات بیشتری برای تأسیس قطعی ارتباط بین مصرف ماهی و زوال عقل یا بیماری آلزایمر مورد نیاز است.
جمعیت جهانی به سرعت در حال پیر شدن است و تعداد بیشتری از افراد بیشتر از هر زمان دیگری عمر می‌کنند. متأسفانه این افزایش امید به زندگی همچنین افزایش مشکلات بهداشتی مرتبط با سن، به ویژه افت شناختی، زوال عقل و بیماری آلزایمر را به همراه دارد. پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2050، موارد زوال عقل و آلزایمر سه برابر شود و این امر سلامت شناختی را به یک حوزه تحقیقاتی فوری تبدیل کرده است. شناسایی عواملی که ممکن است در برابر افت شناختی محافظت کنند، از اهمیت بالایی برخوردار است و تغذیه به عنوان یکی از زمینه‌های مورد توجه مطرح شده است.
ماهی، که غنی از اسیدهای چرب امگا-3 و سایر مواد مغذی است، مدت‌هاست که به عنوان مفید برای سلامت مغز شناخته شده است. اسیدهای چرب امگا-3 به دلیل داشتن خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی معروف هستند که ممکن است به محافظت از مغز در برابر آسیب‌هایی که به کاهش شناختی منجر می‌شود، کمک کنند. مطالعات قبلی نشان داده‌اند که خوردن ماهی با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های عصبی-تحلیل‌برنده مرتبط است، اما شواهد تا حدی ناهماهنگ بوده است، به ویژه در مورد شرایط خاصی مانند زوال عقل و بیماری آلزایمر. این مطالعه جدید هدف داشت تا شواهد موجود در مورد ارتباط بین مصرف ماهی و سلامت شناختی را به‌روز و روشن کند.
جیوزپه گروسو، نویسنده مطالعه و استاد تغذیه انسانی در دانشگاه کاتانیا، گفت: “ما به خوبی تأثیر تغذیه بر سلامت قلبی-متابولیک و برخی انواع سرطان‌ها را می‌دانیم. اما ارتباط بین تغذیه و سلامت مغز هنوز کمتر روشن است، اگرچه شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد آنچه می‌خوریم و چگونه می‌خوریم بر رفاه ذهنی ما تأثیر می‌گذارد.”
پژوهشگران یک متا-آنالیز انجام دادند، که نوعی مطالعه است که داده‌های چندین مطالعه قبلی را برای شناسایی روندهای کلی ترکیب می‌کند. آنها مطالعات مشاهده‌ای را بررسی کردند که عادات غذایی افراد بالای 50 سال را بررسی کرده و نتایج شناختی آنها را در طول زمان پیگیری کرده بودند. پژوهشگران بر روی مطالعاتی تمرکز کردند که مصرف ماهی و ارتباط آن با اختلال شناختی، زوال عقل یا بیماری آلزایمر را ارزیابی کرده بودند.
آنها 35 مطالعه را در تحلیل خود گنجاندند که شامل بیش از 849,000 شرکت‌کننده از سراسر جهان می‌شد. این مطالعات از روش‌های مختلفی برای ارزیابی میزان مصرف ماهی استفاده کرده بودند، مانند پرسشنامه‌های فراوانی مصرف غذا و دفترچه‌های غذایی. همچنین از ابزارهای مختلفی برای اندازه‌گیری نتایج شناختی استفاده کردند، از جمله تشخیص‌های بالینی زوال عقل و بیماری آلزایمر و همچنین ارزیابی‌های کاهش یا اختلال شناختی.
پژوهشگران شرکت‌کنندگان را بر اساس میزان مصرف ماهی آنها به گروه‌ها تقسیم کردند و مصرف‌کنندگان بالاتر را با کمترین مصرف‌کنندگان مقایسه کردند. سپس نسبت‌های ریسک را محاسبه کردند که یک معیار آماری است که نشان می‌دهد احتمال وقوع یک نتیجه خاص (در اینجا، اختلال شناختی یا زوال عقل) در یک گروه نسبت به گروه دیگر چقدر است.
این مطالعه نشان داد که افرادی که بیشترین ماهی را مصرف می‌کردند، به طور قابل توجهی کمتر احتمال داشت که دچار کاهش یا اختلال شناختی شوند در مقایسه با کسانی که کمترین ماهی را مصرف می‌کردند. به طور خاص، مصرف‌کنندگان بالای ماهی دارای 18 درصد خطر کمتری برای اختلال یا کاهش شناختی بودند.
گروسو به PsyPost گفت: “افرادی که به طور منظم ماهی مصرف می‌کنند، به نظر می‌رسد که در معرض خطر کمتری برای کاهش شناختی قرار دارند. فرد متوسط باید این را در نظر بگیرد، زیرا بسیاری از افراد اصلاً ماهی نمی‌خورند.”
پژوهشگران همچنین به این مسئله نگاه کردند که آیا ارتباط دوز-پاسخ وجود دارد، به این معنی که آیا مصرف بیشتر ماهی به فواید بیشتر و تدریجی منجر می‌شود. آنها دریافتند که مصرف بیشتر ماهی با کاهش خطر اختلال شناختی مرتبط است و بیشترین کاهش در افرادی که حدود 150 گرم (تقریباً 5.3 اونس) ماهی در روز مصرف می‌کردند، مشاهده شد.
مقادیر بالای مصرف ماهی همچنین با کاهش 18 درصدی خطر زوال عقل و کاهش 15 درصدی خطر بیماری آلزایمر مرتبط بود. اما نتایج برای زوال عقل و آلزایمر کمتر قطعی بود به دلیل تفاوت‌های موجود در مطالعات، از جمله تفاوت در روش‌های تشخیصی و تعداد کمتر مطالعاتی که بر این شرایط تمرکز داشتند.
بیماری آلزایمر یک بیماری پیچیده با علل مختلف است و مصرف ماهی به تنهایی ممکن است کافی نباشد تا از پیشرفت آن جلوگیری کند. علاوه بر این، این متا-آنالیز هیچ رابطه دوز-پاسخ واضحی برای زوال عقل یا آلزایمر پیدا نکرد، که تأیید اثر محافظتی پیوسته را دشوار می‌کند.
پژوهشگران همچنین تحلیل‌های زیرگروهی بر اساس تغییرات ژنتیکی انجام دادند و به طور خاص به افراد با اشکال مختلف ژن APOE که شناخته شده است خطر بیماری آلزایمر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، نگاه کردند. با این حال، نتایج متناقض بود و تعداد مطالعات برای رسیدن به نتایج قطعی کافی نبود. تحقیقات بیشتری مورد نیاز است تا فهمیده شود چگونه عوامل ژنتیکی ممکن است با تغذیه تعامل داشته باشند و بر سلامت شناختی تأثیر بگذارند.
یکی از نکات قوت این مطالعه این است که داده‌ها را از تعداد زیادی شرکت‌کننده از کشورهای مختلف تجمیع کرده است که موجب افزایش قابلیت تعمیم نتایج می‌شود. با این حال، پژوهشگران همچنین به درجه بالای تغییرپذیری (یا “هتروژنیته”) بین مطالعات اشاره کردند که ممکن است بر نتایج تأثیر گذاشته باشد. برخی از مطالعات اثرات قوی‌تری نشان دادند و دلایل این تفاوت‌ها هنوز به طور کامل روشن نیست.
گروسو توضیح داد: “ما به مطالعات قوی‌تری نیاز داریم: در حالی که شواهدی وجود دارد، تغییرپذیری بین مطالعات باعث ضعیف شدن نتایج می‌شود؛ بنابراین، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. دوم اینکه، باید مکانیسم‌ها را روشن کنیم: ممکن است فواید مغزی به چربی‌ها، پروتئین‌ها یا عوامل دیگری که در حال حاضر کمتر به آنها توجه می‌شود بستگی داشته باشد. داشتن اطمینان از مکانیسم‌ها می‌تواند سطح شواهد را تقویت کند.”
او اشاره کرد: “اثرات تغذیه بر سلامت انسان هیچ‌گاه وابسته به اجزای مجزا نیست. من انتظار دارم که ارتباط بین ماهی و سلامت شناختی زمانی بهینه باشد که در چارچوب یک رژیم غذایی سالم و پایدار کلی رخ دهد.”
این مطالعه با عنوان “مصرف ماهی، اختلال شناختی و زوال عقل: یک متا-آنالیز به‌روز دوز-پاسخ از مطالعات مشاهده‌ای”، توسط جاستینا گودوس، آگنیشکا میچک، والتر کرنتی، کارلوتا فرانچی، آندریا پالی، مائوریتزیو باتینو، آلبرتو دولچی، کریستیان ریکی، زولتان انگواری و جیوزپه گروسو نوشته شده است.
