قِمار یا قماربازی نوعی بازی که در آن شرط پرداخت مالی به برنده از سوی بازنده می‌شود. همه فقها به حرمت قمار فتوا داده‌اند؛ البته شرط‌بندی در مسابقات سوارکاری، تیراندازی و شمشیربازی را قمار به حساب نمی‌آورند. به فتوای فقها، بازی با آلات قمار (وسایل قماربازی)، چه به صورت شرط‌بندی و چه بدون آن، حرام است.
فقیهان برای حرام اعلام‌کردن قماربازی، به دلائلی از جمله آیه ۹۰ سوره مائده استناد کرده‌اند که در آن قماربازی کاری پلید و عملی شیطانی معرفی شده است. فقها خوردن غذایی که از راه قمار به دست آمده باشد را حرام می‌دانند و معتقدند شهادت‌دادن قمارباز پذیرفته نمی‌شود. بر اساس نظر فقها مالی که از راه قمار کسب می‌شود، باید به صاحب آن بازگردانده شود.
مفهوم‌شناسی
در کتاب‌های فقهی تعریف‌های متفاوتی از قِمار مطرح شده است. به گفته شیخ انصاری، قِمار عبارت است از بازی با ابزارهای خاصی که در آن چیزی گرو گذاشته می‌شود [تا به برنده پرداخت شود].
برخی دیگر از فقیهان هرگونه بازی با آلات قمار را چه به صورت شرط‌بندی باشد یا خیر، قمار می‌دانند. علی مشکینی هم در کتاب «مُصطَلَحات الفقه»، قِمار را بازی‌ای تعریف کرده است که در آن شرط می‌شود بازنده، چیزی به برنده پرداخت کند.
البته فقیهان هر شرط‌بندی‌ای را قمار نمی‌دانند. به فتوای آنان شرط‌بندی در مسابقات سوارکاری و تیراندازی و شمشیربازی قمار به شمار نمی‌رود. از این بازی‌ها در فقه با نام سَبْق (مسابقه سوارکاری) و رِمایَه (مسابقه تیراندازی) یاد می‌شود.
حکم فقهی
به گفته شیخ مرتضی انصاری و صاحب‌جواهر، فقیهان بر حرام‌بودن قمار اجماع دارند و قرآن و روایات متواتر بر حرمت آن دلالت می‌کنند.
آیه‌ای که در این زمینه به آن استناد می‌شود، آیه ۹۰ سوره مائده است که در آن «مَیْسِر» امری پلید و عمل شیطان معرفی شده است: «الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصَابُ وَ الْأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ» (شراب و قمار و بت‌ها و تیرهاى قرعه، پليد و از عمل شيطان‌اند).
برپایه روایات، مراد از این واژه قِمار است. برای نمونه در روایتی از امام باقر(ع) که در کتاب کافی آمده است، زمانی که این آیه نازل شد، از پیامبر(ص) پرسیدند: مراد از مَیسِر چیست؟ پیامبر(ص) پاسخ داد: هرچیزی که به‌وسیله آن قماربازی می‌شود. همچنین کلینی در همین کتاب، از امام رضا(ع) نقل کرده که مَیسِر همان قِمار است.
آلات قمار
آلات قِمار به ابزارهایی می‌گویند که غالبا به‌منظور قماربازی استفاده می‌شوند. در کتاب‌های فقهی از مواردی چون شطرنج، تخته نرد، پاسور و بیلیارد با عنوان آلات قمار بحث می‌کنند.
به فتوای بیشتر فقیهان، بازی با آلات قِمار، چه به صورت شرط‌بندی و چه بدون آن، حرام است. همچنین فقها ساختن آلات قمار و خرید و فروش و اجاره آنها را حرام می‌دانند.
اکثر فقهای قدیمی از جمله شیخ صدوق بازی با شطرنج را حرام می‌دانستند؛ اما برخی از فقهای معاصر از جمله امام خمینی معتقدند، اگر شطرنج جزء آلات قمار شناخته نشود، بازی با آن حرام نیست.
تفاوت قمار با شرط‌بندی
احکام قماربازی
برپایه آنچه در کتاب‌های فقهی آمده، برخی از احکام قِماربازی به شرح زیر است:
- خوردن غذایی که از راه قِمار به‌دست آمده، حرام است.
- شهادت قمارباز پذیرفته نمی‌شود.
- یادگیری قماربازی حرام است.
- مالی که از راه قمار به دست آمده، مشروع نیست و باید به صاحبش بازگردانده شود.
فلسفه حرمت قمار
خداوند در قرآن کریم، قمار را ابزاری در دست شیطان معرفی می‌کند که به‌واسطه آن بین مؤمنین، دشمنی و کینه ایجاد و آنها را از یاد خداوند غافل کند. إِنَّما يُريدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِي الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ وَ يَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ شیطان می‌خواهد به وسیله شراب و قمار، در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد. آیا (با این همه زیان و فساد، و با این نهی اکید،) خودداری خواهید کرد؟!
